Nhà thơ, tượng đài và cúc họa mi

Ảnh:: 24H

Trên FB của tôi tràn ngập tin về tượng đài Tố Hữu và cúc họa mi khoe sắc với phái đẹp từ 15 đến U60++, chả hiểu sao.

Vài lần café với tay bạn trên phố Hồ Xuân Hương, đối diện là tòa nhà cao vút thách đố với tòa soạn báo Tiền Phong cũng ngất ngưởng. Nghe nói cả hai tòa nhà này là villa thời Pháp để lại nhưng thấp quá nên người ta phá đi để “xây cho nhà cao cao mãi…”

Y thì thầm kể về tòa nhà bên cạnh báo mà tôi nhớ đã chụp ảnh khi nó còn thấp tè. Y còn bảo, ông “Lành” chẳng gặp lành, nhà chật không có chỗ thờ. Dân có vẻ sướng vì sinh thời ông nhà thơ làm hỏng cả văn học lẫn kinh tế.

Rồi y cười, hóa ra chỉ là tin vịt. Thực tế gia đình nhà thơ được phân nhà đó, rồi hóa giá rẻ, cho thuê kiếm tiền, còn gia đình đi tá túc ở khu lắp ghép, mới có chuyện không có chỗ thờ…thơ.

Chuyện hay ở chỗ là tay này bảo tôi, nhà này đã được bán có chủ mới và sắp xây lại. Mà trên phố này còn vài villa kiểu đó. Rồi y than, “làm cách mạng từ khi tôi đã hiểu” là như thế đó, làm kinh tế cho đất nước thì lụn bại, nhưng kinh tế gia đình thì tuyệt vời ngay cả khi đã mất.

Nhớ câu vè dân gian “Nhà thơ làm kinh tế…” về một thời, tôi chợt nhận ra Tố Hữu làm kinh tế giỏi chứ không như thiên hạ đồn thổi.

Hồi năm 2014 nhân chuyện Siu Black có nguy cơ bị phá sản, tôi có viết một bài về Nghệ sỹ và Đồng tiền, có nhắc đến Tố Hữu.

---- trích ----

Nếu Tố Hữu còn sống và hỏi chúng ta, ông nên theo nghiệp thơ hay tham gia vào chính trường. Có lẽ tới 99% khuyên ông nên tiếp tục sáng tác thơ, nhả những vần điệu lục bát, mang tính sử thi, hơi thở của cuộc sống, thấm đẫm tình người. Ông mà theo nghiệp chính trị và kinh tế, đất nước lại lầm than.

Theo ông kể, một cụ đồ đặt bút danh “Tố Hữu”, nghĩa là có “ý chí, khí phách tiềm ẩn trong người”. Có thể vì thế mà Tố Hữu tự tin chuyển từ nghệ sỹ sang chính trị. Sau 1975 ông phụ trách ban Nông nghiệp Trung ương, rồi vào Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng phụ trách kinh tế.

Mang kinh nghiệm gieo vần bằng trắc vào quản lý kinh tế quốc gia, Tố Hữu đã “đóng góp” không nhỏ trong việc quyết định giá lương tiền, lạm phát tới hàng ngàn %, đất nước đi vào suy thoái, đứng trước bờ vực thẳm sụp đổ.

Vì thế ông có biệt danh, nhà thơ làm kinh tế. Mà thời đó cũng loạn, ông chuyên chính trị lại in thơ. Thống chế chuyển sang phụ trách sinh đẻ có kế hoạch. Dân có bo bo thay gạo, một tháng may ra được hai miếng thịt ôi.

Nếu Tố Hữu tiếp tục làm thơ, không màng chính trị, kinh tế, chắc chắn ông là nhà thơ nổi tiếng của thế kỷ 20 của Việt Nam. Nhưng nhảy vào làm kinh tế, thơ ông không còn, đất nước nát như tương.

Đầu những năm 1960, miền Bắc rất nghèo, ông đã “Chào 61 đỉnh cao muôn trượng”. Từ trong rừng Việt Bắc, ra đường cái quan, ông đã trầm trồ “Đường ta rộng thênh thang 8 thước”, trong khi thời nay, đường cao tốc rộng hàng trăm mét. Nhãn quan của thơ ca khó mà dự đoán được đồ thị lên xuống của thị trường vốn khô khan và khắc nghiệt.

Thời ngăn sông cấm chợ của nhà thơ đã biến từ dân tới quan, từ người bình thường đến nghệ sỹ, thành thương gia bất đắc dĩ.

Tôi đọc trên facebook một nhà thơ kể chuyện đi buôn. Lần công tác bên Lào, nghe nói bên đó có thể mua áo phông, son, quần bò Thái mang về Hà nội, bán có lãi, chị liền mượn vài chỉ vàng để buôn vặt.

Khi gom hàng xong, lên máy bay đi từ Vientiane về Hà Nội với hai va li hàng chật cứng, bỗng nhà thơ chảy nước mắt “Không hiểu làm thế này, mình còn gieo vần được nữa không”. Sau này chị vẫn gieo vần nhưng thơ không reo như Tố Hữu “đỉnh cao muôn trượng”.

Nhưng cuộc sống là thế, thơ gì thì thơ, cũng phải có tiền mua sữa cho con. Một thực tế nghiệt ngã mà bất kỳ nghệ sỹ nào cũng phải nghĩ đến. Tố Hữu chuyển sang làm kinh tế cũng là bình thường.

Toàn bài trên https://hieuminh.org/2014/03/28/nghe-sy-va-dong-tien/#more-28413

--- hết trích ---

Tượng đài thơ

Quay lại chuyện nhà tưởng niệm, vài chục tỷ chả là gì so với tư gia đã bán trên phố Hồ Xuân Hương. Quan trọng là ý nghĩa của tượng đài cho hậu thế.

Nếu Tố Hữu chỉ có thơ ca thì ông xứng đáng có một vị trí trên một mảnh đất vàng và trong lòng người yêu thơ. Nhưng phần thơ của ông lại quá nhỏ so với phần kinh tế quốc gia hay kinh tế gia đình.

Dựng nhà tưởng niệm thơ mà không được lòng dân thì họa khó lường. Nhỡ một hôm nào đó Tố Hữu thức dậy và hỏi “họa này ở đâu ra”, thì các bà các cô nghe nhầm sẽ nói về loài hoa đang khoe sắc trên Công viên Đá Sông Hồng “Họa mi”.

HM 4-12-2018